“Compassie is een werkwoord”Thich Nhat Hanh
Kies je voor succes en plezier of ook voor duurzaam levensgeluk?
Als life coach volg je natuurlijk je vakliteratuur. En komen er op je sociale media de nodige guru's en goedbedoelende adviseurs en coaches over levensgeluk voorbij. Wat me opvalt is dat alles zo veel gericht is op "me, myself & I": "hoe word ik succesvol" en in antwoord op alle stress: "hoe ga ik me beter voelen", "hoe wordt mijn lichaam gezond(er)", in plaats van hoe bereik je duurzaam (!) levensgeluk met anderen, creëer je een liefdevolle omgeving en in welke zin is "er voor anderen zijn" van invloed op je eigen levensgeluk en gezondheid. Zo vanzelfsprekend en toch zo on(der)belicht!
En het geheim is: er is geen grotere boost voor duurzaam levensgeluk en je gezondheid dan liefdevol contact met anderen (en met jezelf uiteraard). Levensgeluk is overigens een gevolg van een manier van leven, en geen 'doelstelling' die je wel even kunt waarmaken. Dat actief je hand uitsteken naar anderen een essentiële bijdrage aan jouw eigen levensgeluk levert en .. tegelijk aan dat van een ander, is de kracht van compassie! Wel is het belangrijk dat je eigen grenzen bewaakt en het doet vanuit een gezonde motivatie (en dus niet als compenserend gedrag). Je leest in deze blog hoe dat werkt.
En toen kwam Long Covid
Je bent het misschien al bijna vergeten. Covid, een avondklok en minder mensen zien. Maar voor mij is het drie jaar later nog steeds een realiteit. Long Covid. Zie het als een soort uitputting, prikkel overgevoeligheid, jetlag en hang-over die dagelijks bij geringe inspanning meteen weer de kop opsteekt. Na bezoek van vele artsen en behandelaars en inzet van alternatieve therapieën is vooralsnog de conclusie: we weten het niet, we hebben geen oplossing. Nou ben ik zelf een behoorlijk bewust mens en zie ik in iedere gebeurtenis een levensles. Maar pittig is het wel.
In mijn eigen situatie werd me duidelijk dat er een enorm verschil zit tussen empathisch zijn of met compassie handelen! Mijn omgeving van vrienden of oud collega's begreep mijn situatie wel. Ze vonden het vreselijk voor me. Als lifecoach en redelijk zelfbewust mens, had ik best empathische mensen om me heen verzameld. Ze begrepen het allemaal. Maar de vraag "hoe gaat het (deze week) met je", "wat gaat er in je om", "kan ik iets voor je betekenen" of "wat heb je nodig" bleef achterwege.
Pas toen ik al een behoorlijke tijd met Long Covid thuis zat, werd het me duidelijk. Het is bepaald niet vanzelfsprekend dat iemand uit zichzelf een hand naar je uitsteekt als je in een kwetsbare positie zit. Mensen waarvan ik het niet verwachtte, keken plotseling de andere kant op en lieten niet meer van zich horen. Dat het ook zo dichtbij kon gebeuren was toch een wat onaangename verrassing.
Don't worry, dit wordt geen klaagzang over gebrek aan begrip. Nee, het is juist een inzicht wat ik wil delen. Simpel gezegd is een hand naar anderen uitsteken volgens mij (en anderen) iets waar je meer en sneller van leert, dan vele uren self-help literatuur, therapie, coaching of spiritualiteit. Maar ik begrijp inmiddels wel beter waarom we ons steeds minder kwetsbaar durven op te stellen. Onze omgeving lijkt hier steeds moeilijker mee om te kunnen gaan. Misschien is het kijken naar 'pijn' wel een erg bijzondere (op)gave. De meesten van ons willen er zo snel mogelijk vandaan. Snel de andere kant op kijken. Doorgaan. Misschien waait het over! Of hebben andere prioriteiten natuurlijk.
Zit jij ook vast in de Me, Myself & I - cultuur?
Helaas zijn tegenwoordig dus veel mensen vooral (!) met zichzelf, en minder met anderen bezig. Denken in termen van "me, myself & I" of "ik of jij" in plaats van 'wij'. Wat vind ik? Wat wil ik? Hoe kan ik groeien? Wat vinden anderen van mij? Carrière stappen, opleidingen, keuzestress, eigen levensdoelen, succesverhalen, kinderen naar school brengen of verwennen, mooie dingen of ervaringen willen, zichzelf altijd vooropstellen, of zelfs voordeeltjes zo nodig ten koste van anderen willen behalen. Alles op jezelf gericht en hoe jij zelf dingen ervaart. En dat schijnt steeds intensiever te worden. De media staan bol over 'polarisatie'.
De meesten doen dat niet opzettelijk hoor! Gewoon druk, en alleen al meedraaien in alle drukte kost bergen energie. Om stress te bestrijden volgen we eventueel nog wat yoga klasjes, lezen we wat zelfbewuste boekjes over een 'overprikkeld brein' of bezoekt iemand die het aandurft om naar binnen te kijken ook nog een therapeut of coach. Wanneer is het genoeg? Wanneer zijn we tevreden? Moet ik me dan ook nog eens met anderen bemoeien?
Sociale media als Tik-tok, Insta of Facebook maken tegelijkertijd niet gelukkiger. Een "ideale" fotostroom van mooie mensen, vakantie plaatjes en mooie spullen doet ons denken dat we iets missen. En geven het risico van je laten leven in plaats van zelf te leven. Ondanks internet met al haar communicatiemogelijkheden zijn we eenzamer dan ooit!
Maar juist ook mensen die in de 'spirituele scene' actief zijn of gericht op zelfbewustzijn, zijn vaak erg bezig met "me-myself-&I"-zelfinzichten ontwikkelen en meedraaien in een scene. Dure retreats in verre landen, je levensmissie vinden voor duizenden dollars. De geluk en bewustzijnsmarkt is een industrie geworden voor consumenten en mensen die het zich kunnen permitteren. Yoga, meditatie/mindfulness, supplementen en gezonde voeding kunnen enorme ankers in je leven zijn. Maar dat is iets anders dan in een "ideale" bubbel leven, zeggen dat je dankbaar bent, steeds mooie plaatjes publiceren, merkkleding of spirituele sierraden of stenen verzamelen, of fancy chique retreats en yoga gatherings aflopen en alles wat niet 'past' in jouw 'liefde' wereldbeeld met mooie woorden -cancelen- (ook wel spiritueel materialisme genoemd), terwijl er zo veel meer inzichten te vinden zijn. Zoals de kracht van compassie ....
We draaien met z'n allen in een steeds sneller draaiende molen. (Persoonlijk) Leiderschap is prioriteiten stellen, keuzes maken. Maar kiezen tussen wat? En keuzes lijken ook meer en meer voor je gemaakt te worden. Om zelf hardop te stellen dat het anders moet of kan, is moed nodig. En vooral actie! We gaan stilstaan bij de kracht van compassie! Weg onmacht. Hallo liefde! Durf ik voor liefde te kiezen? Laten we de liefde niet proberen te polariseren. Zelfliefde of jouw zelfliefde? How about de liefde tussen mensen?
Er is meer dan zelfbewustzijn of empathie
Zelfbewustzijn is een eerste stap om je persoonllijk te ontwikkelen. Maar om eerlijk te zijn denk ik dat velen van ons best zelfbewust zijn. We weten echt wel dat er meer is in het leven dan ratio, promoties, succes, rekeningen betalen en stress. Of dat een natuurwandeling, minder piekeren, en gezonde beter voor ons is. Maar we lijken vast te zitten in een maalstroom van overleven in plaats van leven.
En empathisch (een tweede stap) zijn we ook. We kunnen ons best inleven in anderen en begrijpen, indenken, en soms zelfs meevoelen. Maar daar ontstaat ook een eerste barrière. Als we al geen tijd hebben of het niet meer aandurven om naar de stem van ons eigen gevoel of lichaam te luisteren, hoe dan, als het over anderen gaat? En een tweede valkuil: hoe voorkom ik blindheid door projectie; dat ik verval in oordelen of veroordelen in plaats van in beleven, meeleven, of inleven? Bijzonder he, woorden over 'leven'!
Waar het echter meer en meer misgaat is de derde stap: persoonlijk leiderschap. En dan bedoel ik niet die veelgehoorde flauwekul van bedrijfstrainingen die beweren dat dit gaat over het aansluiten van een authentieke maar maar bij het bedrijf passende leiderschapsstijl.
De essentie van persoonlijk leiderschap is keuzes maken. En niet alleen kiezen voor persoonlijke levensdoelen, maar vooral ook kiezen voor een levenswijze.
(lees ook het artikel over persoonlijk leiderschap!)
Kiezen tussen -liefde of angst- gedreven keuzes maken! Tussen onvoorwaardelijkheid of egocentrisme. Tussen denken in termen van 'wij' in plaats van 'ik of jij'! En de eerste valkuil daarbij is dat we te veel praten en te weinig luisteren. Te snel oordelen en veroordelen in plaats van te observeren. Dat doen we intern (onze gevoelens, emoties, lichaam of passie met ratio wegredeneren) en zeker ook extern naar anderen.
De kracht van compassie
En ik zou willen oproepen: kies voor compassie! Verdiep je niet alleen in jezelf, maar vooral ook in een ander, en ik verzeker je dat je persoonlijke ontwikkeling een enorme boost krijgt! Er ontstaat daarmee een kans op duurzaam levensplezier voor jou én (!) voor een ander. Dankbaarheid wordt dan niet een hol new-age begrip ("om je frequentie te verhogen"), of een tijdelijk gevoel van winst, maar een diep gevoelde, en duurzame ervaring bij beiden.
Compassie: Actief vanuit jezelf een hand naar een ander uitsteken is een belangrijke "volgende stap in je ontwikkeling op weg naar of tijdens duurzaam (!) levensgeluk. Hoe dat werkt? Heel eenvoudig. Denk bijvoorbeeld even na over de volgende vragen:
Wie ken jij in jouw omgeving die je kunt steunen, (zelf)vertrouwen laten herwinnen, hoop en troost geven? Begrip of een luisterend oor? Of soms zelfs een helpende hand? Daar hoef je geen 'guru' voor te zijn. Dat kun je door te kijken of te vragen wat jij voor anderen kunt betekenen (als die dat willen/vragen natuurlijk).
Jezelf wegcijferen? Nee, integendeel. Ontdek de kracht van compassie. Je wereld zal er anders uitzien! Door naar anderen te luisteren leer je zoveel. Bijvoorbeeld: hoe mensen in hun brein vast kunnen zitten, of andere dingen doen dan wat ze zeggen, zelfs als ze weten dat dit niet handig of gezond is. Hoe ze reageren op (goedbedoelde) adviezen of alleen al op je aanwezigheid of belangstelling. En juist door open te staan voor anderen, help je niet alleen die ander maar ook jezelf. Want niets menselijks is jou vreemd! Je gaat in anderen dingen herkennen die ook bij jou werken of niet werken.
Het gaat te ver om hier uit te leggen hoe dat 'technisch' in jouzelf werkt (voor geïnteresseerden: kijk eens naar de werking van spiegelneuronen, dorsaal/ventraal zenuwstelsel ontwikkeling, de kracht van aanraking/oxytocine, etc.). Maar belangrijk om te onthouden is dat er zijn voor anderen, of anderen zelfs helpen, ook een enorme impact op jezelf heeft. Ik geef een paar voorbeelden:
- wat als ik nu eens gewoon bel en eens aandachtig luister in plaats van meteen een eigen mening te hebben? En wat zegt dat eigenlijk over mijn interesse en respect of leervermogen naar anderen?
- wat zegt mijn verbazing, irritatie/allergie van iets wat ik zie bij een ander over mijzelf?
- ga ik meteen naar oplossingen en mijn verstand, of merk ik dat mijn zelfbewustzijn getraind wordt: wat doet het met mijn lijf, mijn gevoel, mijn eigen emoties, mijn manier van denken of overtuigingen? Ben ik altijd bloedserieus of ga ik in mijn vecht of vlucht modus of bevries ik?
- wat levert dienstbaarheid of medemenselijkheid mijzelf op? en tegelijkertijd de ander?
- kan ik accepteren of relativeren? Met een glimlach naar serieuze dingen kijken?
- hoe reageer ik als iemand niet goed voor zichzelf zorgt of zelf destructief is? En wat zegt dat dan over mij?
- kan ik echt observeren (luisteren, horen, zien) scheiden van oordelen over die ander of zelfs veroordelen (wat niet anders is dan mijn ego/normen op een ander projecteren)
- kan ik het unieke van iemand zien en in mijn reactie juist daar rekening mee houden (en er zelf misschien ook nog iets van opsteken?) of er het mooie van zien?
- is er sprake van klagen of van lijden? Kan ik grenzen stellen als ik anderen help of als anderen hulp vragen?
- wat betekent geloof, hoop en/of troost voor mij? En wat doet het zien van ongeloof, wanhoop, en verwijt met mij? Met mijn dankbaarheid voor alledaagse dingen, mijn partner of mijn situatie?
- als we tot diepere gesprekken met elkaar komen, verandert onze relatie dan? ons onderling vertrouwen? Wat doet dankbaarheid van een ander met mij? Krijg ik er een warm hart van of kan ik niet ontvangen? Of waarom vermijd ik zelf serieuze gesprekken?
- en als je bovenstaande vragen nu eens gewoon aan de kant zet (waarom stel ik zoveel vragen?) en er "bent" voor een ander? Moet je iets -doen- , erover nadenken, of mag je gewoon er 'zijn' met een ander en wederzijds respect en vertrouwen ervaren?
- Als je dat nog wat onwennig vindt zou je ook kunnen starten met een 'little act of kindness". Geef iemand eens voorrang in het verkeer, glimlach als je iemand passeert of ziet zitten (werkt ook op kantoor!) of houd je deur voor iemand open. Wat dat met compassie te maken heeft? Je laat zien dat je iemand anders ziet!
Een paar voordelen van compassievol acteren:
- het is een boost voor je zelfinzicht/zelfbewustzijn waardoor je nog meer inzicht (en empathie) in/voor anderen kunt ontwikkelen.
- het kan je relatie met jezelf en met een ander verbeteren
- je bouwt aan een 'betere' wereld (samen in plaats van ieder voor zich)
- je houdt er een duurzaam warm gevoel van vertrouwen, respect en dankbaarheid aan over.
- last but not least: het leert je om je eigen situatie te relativeren. Gedeelde smart is halve smart. Of misschien is eigen ongerief wel onbelangrijker of normaler dan je dacht.
je leert dat kiezen voor liefde voordelen kan hebben ten opzichte van angst gedreven reageren. Je kiest minder voor angst gerelateerde reacties (macht, succes, spullen of mooie plaatjes of relaties 'consumeren'; bij een verschil van mening meteen vluchten of aanvallen) omdat die uiteindelijk geen duurzaam levensgeluk brengen en vaker voor liefde gerelateerde reacties (delen, kijken naar een win-win situatie, begrip, accepteren, dankbaarheid, verschillen respecteren, kleine acties van liefde).
Compenserend gedrag (hulpverlener syndroom)
Nog wel even een belangrijk punt! Wat als je het doet, die hand uitsteken dus, omdat je (onderbewust) denkt dat je niet goed genoeg bent als je het niet doet? (ofwel, een gebrek aan zelfliefde ervaart en in stand houdt)?
Een goede graadmeter is onvoorwaardelijkheid. Hoe onvoorwaardelijk steek je je hand uit naar een ander? Als je iets terugverwacht zit er blijkbaar iets in je gedrag waarmee je wilt beïnvloeden (of zelfs manipuleren) ten bate van jezelf in plaats van aan een ander. Onvoorwaardelijkheid is ook respect voor verschillen en de uniciteit van iedereen.
Nou is er niks mis met een win-win situatie (voordeel voor beiden) maar als je het eigenlijk doet om er zelf beter van te worden (je gewaardeerd te voelen, je meer waard te voelen, je gehoord of gezien te voelen, populairder te zijn, te laten zien dat je iets durft etc.) dan is er waarschijnlijk sprake van compenserend gedrag in plaats van compassioneel gedrag.
Volledig onvoorwaardelijk zijn is iets voor heiligen (ik spreek uit ervaring), maar zelfs dit punt is een voordeel/leerpunt van met compassie voor/met anderen leven. Mocht compenserend gedrag een rol spelen dan ontdek je vanzelf, dat grenzen stellen bij je geven een aandachtspunt is ("geven en vergeven is iets anders dan overgeven" is het ezelsbruggetje). Omdat je anders uitgeput raakt. Of dat je uiteindelijk teleurstelling ervaart en je voor jezelf mag nagaan waar of door wie de teleurstelling nou echt door veroorzaakt wordt.
Samenvattend: er zitten veel voordelen aan compassievol leven. Je ontwikkelt een duurzaam intern gevoel van dankbaarheid, verbetert relaties en bouwt mee aan een betere wereld en het behoedt je voor veel valkuilen (bijv. veroordelen, klagen/wijzen). Ik zou zeggen: probeer het meteen eens, "a little act of kindness". Op naar een wereld met succes en plezier, maar ook met duurzame liefde, geloof, hoop en troost.
